Xinap là một bộ phận có chức năng quan trọng trong cơ thể con người, đặc biệt là ở thần kinh trung ương. Vậy xinap là gì? Vai trò và chức năng của xinap ra sao? Tất cả những thắc mắc đó sẽ được Gockhampha.edu.vn.com.vn giải đáp qua bài viết dưới đây!
Bạn đang đọc: Xinap là gì? Phân loại và trình bày quá trình truyền tin qua Xinap
Contents
Xinap là gì?
Xinap được hiểu là diện tiếp xúc giữa hai tế bào thần kinh nhau hoặc giữa tế bào thần kinh với loại tế bào khác như tế bào cơ, tế bào tuyến. Xinap có kích thước rất nhỏ và mỏng, bao gồm hai loại chính là xinap hóa học và xinap điện. Đặc biệt, mỗi xinap chỉ chứa được duy nhất một loại chất trung gian hóa học có thể là axêtincôlin và noradrenalin ở động vật hoặc là dopamine, serotonin…
Cấu tạo và vai trò của xinap
Cấu tạo hóa học
Cấu tạo hoá học của xinap bao gồm các thành phần như:
- Chùy xinap: Chùy xinap là một cấu trúc nhỏ nằm ở đầu tận cùng của tế bào thần kinh trước xinap. Chùy xinap chứa các túi chứa chất trung gian hóa học.
- Khe xinap: Khe xinap là khoảng cách giữa màng trước xinap và màng sau xinap. Khe xinap có kích thước khoảng 20-40 nanomet.
- Màng sau xinap và thụ quan: Màng sau xinap là màng tế bào của tế bào thần kinh sau xinap, nó có chứa và là nơi tiếp nhận các thụ thể chất trung gian hóa học.
Vai trò
Xinap có một số vài trò có thể kể đến như:
- Truyền tín hiệu: Xinap đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tín hiệu của hệ thần kinh. Nó cho phép thông tin được truyền từ một phần của tế bào thần kinh này sang tế bào khác.
- Điều chỉnh hoạt động thần kinh: Xinap hỗ trợ điều chỉnh quá trình truyền tín hiệu như tín hiệu từ các thụ thể cảm giác đến các tế bào thần kinh trung ương, tín hiệu giữa các tế bào thần kinh trong não bộ, tín hiệu từ não bộ đến các cơ,…
- Ghi nhớ và học tập: Xinap giúp tín hiệu được lặp đi lặp lại, kết nối các tế bào thần kinh và liên kết chúng lại với nhau, giúp bộ não tạo ra khả năng học tập và ghi nhớ thông tin mới.
- Điều chỉnh tâm trạng và cảm xúc: Các chất trung gian hoá học được giải phóng qua mỗi xinap sẽ có tác động đến tâm trạng và cảm xúc của mỗi người.
Phân loại
Xinap thần kinh – thần kinh
Đây là xinap nằm giữa tế bào thần kinh này với tế bào thần kinh khác, nó có nhiệm vụ truyền xung thần kinh của các tế bào với nhau. Loại xinap này sử dụng các chất trung gian hoá học phổ biến như acetylcholin hay noradrenalin với nhiệm vụ xử lý thông tin và điều hoà mọi hoạt động của cơ thể.
Xinap thần kinh – cơ
Xinap thần kinh – cơ là loại xinap truyền tín hiệu từ tế bào thần kinh trước xinap đến tế bào cơ. Trong đó, tín hiệu thần kinh được truyền từ tế bào thần kinh trước xinap đến tế bào cơ thông qua chất trung gian hóa học là axetylcolin. Quá trình truyền tin qua loại xinap này diễn ra như sau:
- Khi xung thần kinh đến chùy xinap, nó sẽ làm cho các cổng ion Ca2+ mở ra và cho phép ion Ca2+ đi ra màng trước xinap. Ion này có tác dụng kích hoạt các bóng chứa chất trung gian hóa học acetylcholin.
- Khi đó, các bóng sẽ vỡ ra và phóng thích acetylcholine vào khe xinap. Sau khi các acetylcholin gắn vào các thụ thể trên màng sau xinap làm cho màng sau xinap thay đổi điện thế và tạo ra xung thần kinh mới.
- Cuối cùng, phản ứng của quá trình truyền tin qua xinap được thực hiện khi xung thần kinh mới đi đến tế bào cơ và gây ra sự co cơ.
Xinap thần kinh – tuyến
Tế bào tuyến là một loại tế bào chuyên biệt để tiết ra các chất lỏng, chẳng hạn như hormon, dịch tiêu hóa, sữa,… Xinap nằm giữa tế bào thần kinh và tế bào tuyến được gọi là xinap thần kinh – tuyến Xináp thần kinh – tuyến có vai trò quan trọng trong việc điều khiển các hoạt động của cơ thể trong việc tiết hormon, tiết dịch tiêu hoá hay tiết mồ hôi,… Loại xinap này diễn ra quá trình truyền tin như sau:
- Khi xung thần kinh đến chùy xinap, nó sẽ làm cho các ion canxi mở ra và cho phép ion canxi đi vào trong chùy xinap. Ion canxi có tác dụng kích hoạt các bóng chứa chất trung gian hóa học đặc biệt là neurotransmitter.
- Sau đó, các bóng chứa chất trung gian hóa học sẽ vỡ ra và giải phóng neurotransmitter vào khe xinap, đồng thời các chất này sẽ bám vào các thụ thể trên màng sau xinap của tế bào tuyến.
- Từ đó, diện tích của màng tế bào tuyến bị thay đổi, kích hoạt các quá trình sinh hóa trong tế bào. Quá trình này dẫn đến sự tiết các chất hoá học từ tế bào vào máu hoặc các ống dẫn.
Tìm hiểu thêm: Sinh sản vô tính là gì? Tìm hiểu sinh sản vô tính ở thực vật
Các phân loại khác
- Xinap hóa học: đây là loại xinap phổ biến nhất trong hệ thần kinh ở động vật, trong đó việc truyền tín hiệu được thực hiện nhờ các chất trung gian hóa học như axetylcolin, noradrenalin, dopamin, serotonin…
- Xinap điện: đây là loại xinap truyền tín hiệu bằng dòng điện trực tiếp. Trong xinap điện, hai màng tế bào thần kinh có thể tiếp xúc trực tiếp với nhau mà không cần thông qua chất trung gian hoá học.
Quá trình truyền tin qua xinap
Quá trình truyền tin qua xinap là quá trình truyền tín hiệu thần kinh từ tế bào thần kinh trước xinap đến tế bào thần kinh sau xinap. Quá trình này diễn ra theo ba giai đoạn chính:
- Khi xung thần kinh lan truyền đến chùy xinap, nó sẽ làm cho các cổng ion canxi mở ra và cho phép ion canxi đi vào trong chùy xinap.
- Ion canxi có tác dụng kích hoạt các bóng chứa chất trung gian hóa học, làm bóng vỡ ra và các chất trung gian hóa học vào khe xinap.
- Chất trung gian hóa học sẽ gắn vào các thụ thể trên màng sau xinap, làm thay đổi tính thấm của màng sau xinap đối với các ion. Sự thay đổi tính thấm này sẽ dẫn đến sự thay đổi điện thế màng sau xinap.
Trả lời một số câu hỏi về xinap và quá trình truyền tin của xinap
Câu 1: Trong quá trình truyền tin qua xinap, chất trung gian hoá học có vai trò thế nào? Chất trung gian hoá học đóng vai trò quan trọng trong quá trình truyền tin qua xinap. Khi đi qua khe xinap, chúng làm thay đổi tính thấm ở màng sau, làm xuất hiện xung thần kinh lan truyền đi tiếp. Ngoài ra,chất trung gian hóa học sẽ được phân hủy bởi các enzym trong khe xinap như axetylconin thành axetat và côlin, sau đó các enzym được tái tổng hợp trong chùy xinap và quay trở lại tiếp tục trong việc truyền tin tiếp theo.
Câu 2: Hiện tượng chậm xinap là gì? Hiện tượng chậm xinap được hiểu là các xung thần kinh không đi theo đúng quy trình là truyền đến màng sau. Hiện tượng này xảy ra khi xinap ở màng trước bị kích thích quá nhiều, không kịp tái tạo lại các chất trung gian đã bị vỡ.
Câu 3: Tại sao xung thần kinh được dẫn truyền trong một cung phản xạ từ màng trước đến màng sau? Các xung thần kinh không thể di chuyển theo hướng ngược lại là bởi vì: ở màng trước không có các thụ thể tiếp nhận các chất trung gian hoá học, và màng sau không có các chất như ecetylconin để di chuyển đến màng trước.
>>>>>Xem thêm: Mô tả đám rối thần kinh thắt lưng: Khái niệm, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị
Vậy là chúng ta đã cùng tìm hiểu xong xinap là gì, cũng như vai trò và các bước của quá trình truyền tin xinap. Hy vọng chúng ta đã hiểu được vai trò của bộ phận này. Nếu có bất cứ thắc mắc gì về bài viết xinap là gì, hãy để lại nhân xét dưới đây để cùng Gockhampha.edu.vn.VN trao đổi tìm ra lời giải nhé!
