Trong chương trình học trung học cơ sở, nơron thần kinh là một chuyên đề phức tạp. Với việc trình bày cấu tạo của nơron thần kinh sau đây, Gockhampha.edu.vn.COM.VN sẽ giúp bạn tìm hiểu rõ cấu tạo và chức năng của nơron thần kinh, phân loại nơron thần kinh theo những tiêu chí phổ biến nhất. Hãy đọc ngay đi bạn nhé.
Bạn đang đọc: Nơron thần kinh? Chức năng và cấu tạo của Nơron thần kinh
Contents
Neuron thần kinh là gì?
Nơron thần kinh hay còn được gọi là tế bào thần kinh có chức năng dẫn truyền xung điện. Chúng có ba phần riêng biệt, bao gồm thân tế bào, sợi trục và đuôi gai.
Những bộ phận này giúp chúng gửi và nhận các tín hiệu hóa học và điện. Nơron được xem là phần quan trọng nhất của não bộ. Cụ thể, thân và các sợi nhánh của neuron tạo thành chất xám.
Cấu tạo của nơron thần kinh
Thân tế bào
Thân tế bào là lõi của tế bào thần kinh. Cơ thể tế bào sẽ mang thông tin di truyền nhằm duy trì cấu trúc của tế bào thần kinh. Chúng cung cấp năng lượng cho các hoạt động của tế bào. Tế bào thần kinh soma có cấu tạo gồm nhân và các bào quan chuyên biệt khác, được bao bọc bởi màng bọc giúp bảo vệ và tương tác được với môi trường xung quanh.
Sợi trục
Sợi trục là sợi có một cấu trúc dài, như đuôi kết hợp với cơ thể tế bào tại một điểm nối chuyên biệt gọi là đồi sợi trục. Các sợi trục này sẽ được cách ly bởi myelin giúp sợi trục dẫn tín hiệu điện.
Sợi nhánh
Sợi nhánh là những sợi rễ không phấn nhánh khỏi thân tế bào như râu, đuôi gai nhận và xử lý tín hiệu từ sợi trục. Cây đuôi gai là các tế bào thần kinh có hơn một bộ đuôi gai.
Ví dụ, Axon là một sợi trục dẫn tín hiệu điện từ nơron gửi đến các nơron khác hoặc đến các cơ quan khác trong cơ thể. Axon có thể dài hàng cm hoặc thậm chí mét trong một số trường hợp. Chúng có cấu trúc dẹp và mịn, được bao bọc bởi một lớp màng cứng gọi là vỏ myelin.
Phân loại nơron thần kinh
Nơron thần kinh cảm giác
Các tế bào thần kinh cảm giác giúp chúng ta có thể nếm, nghe, ngửi và cảm nhận được. Ví dụ khi bạn chạm vào chiếc nồi nóng và bạn cảm thấy tay mình nóng lên có nghĩa là nơron thần kinh cảm giác đang hoạt động giúp bạn cảm nhận được cảm giác nóng.
Nơron thần kinh vận động
- Nơron thần kinh vận động trên: Giúp tủy sống và não có thể liên hệ với nhau.
- Nơron thần kinh vận động dưới: Giúp tủy sống có thể truyền tín hiệu đến cơ trơn và cơ xương.
Nơron thần kinh trung gian
Đây được xem là tế bào thần kinh phổ biến nhất có trong não và tủy sống của con người. Chúng đảm nhận chức năng là truyền tín hiệu thần kinh cảm giác đến các nơron thần kinh vận động hay truyền tín hiệu đến các tế bào thần kinh khác, tạo thành những mạch phức tạp.
Ví dụ như: Trong quá trình học tập, khi bạn đọc một đoạn văn bản, tế bào thần kinh cảm giác trong mắt của bạn nhận những tín hiệu ánh sáng từ các ký tự trên trang sách. Những tín hiệu này sau đó được truyền đến tế bào thần kinh trung gian trong hệ thống thần kinh não tủy.
Tế bào thần kinh trung gian trong não tiếp nhận và xử lý các tín hiệu này, tạo ra các mô hình và liên kết thông tin trong bộ não. Sau đó, thông tin được truyền tiếp từ tế bào thần kinh trung gian đến các tế bào thần kinh vận động, có thể là tế bào thần kinh trong các cơ quan nói chung hoặc các cơ quan liên quan đến ngôn ngữ nếu bạn đang đọc một đoạn văn bản.
Chức năng của nơron thần kinh
Synap thần kinh hóa học
Trong quá trình synap hóa học, hoạt động điện thế tác động đến các tế bào thần kinh khác thông qua khoảng trống giữa các tế bào thần kinh được gọi là synap thần kinh.
Các synap thần kinh bao gồm:
- Kết thúc trước synapse: Đây là điểm kết thúc của tế bào thần kinh gửi tín hiệu. Khi có điện thế hoạt động được tạo ra, nó kích thích giải phóng chất truyền dẫn thần kinh, được gọi là neurotransmitter.
- Khe hở synapse: Đây là khoảng trống giữa kết thúc trước synapse và kết thúc sau synapse. Các phân tử neurotransmitter vượt qua khe hở này để truyền tín hiệu từ tế bào gửi sang tế bào nhận.
- Kết thúc sau synapse: Đây là phần cuối của tế bào thần kinh nhận tín hiệu. Các phân tử neurotransmitter gắn kết vào các thụ thể trên tế bào nhân, gây ra các phản ứng hóa học và kích thích tế bào nhận tạo ra điện thế hoạt động.
Quá trình này cho phép truyền tín hiệu từ tế bào gửi đến tế bào nhận và điều chỉnh hoạt động của hệ thống thần kinh. Ngoài ra, neurotransmitter cũng có thể có tác động ức chế lên tế bào nhân, khiến nó không tạo ra điện thế hoạt động trong trường hợp cần thiết.
Synap thần kinh điện
Các synap thần kinh điện kích thích và kết nối thông qua một điểm nối giữa khoảng trống. Quá trình truyền tín hiệu trong synap thần kinh điện diễn ra nhanh chóng và trực tiếp, không thông qua việc sử dụng các chất truyền dẫn thần kinh. Điện thế hoạt động được truyền từ tế bào gửi đến tế bào nhận, tạo ra một sự kích thích điện tử trên tế bào nhận để tiếp tục truyền tín hiệu.
Synap thần kinh điện thường xuất hiện trong một số hệ thống thần kinh như mạng lưới điện tim, nơron thần kinh thực vật và một số mạch nơron trong não. Cơ chế này cho phép truyền tín hiệu nhanh chóng và hiệu quả giữa các tế bào thần kinh, đảm bảo sự liên kết và tương tác chính xác giữa các phần của hệ thống thần kinh. Vì vậy synap thần kinh điện sẽ nhanh hơn nhiều so với synap thần kinh hóa học.
Tìm hiểu thêm: Mô hình Aquaponics là gì? Cấu tạo, nguyên lý và lợi ích của mô hình Aquaponics
Nguyên nhân nơron bị chết đi
Nguyên nhân chính khiến nơron bị chết đi đó là:
Thói quen hút thuốc
Hút thuốc lá là nguyên nhân dẫn đến các bệnh ung thư như ung thư phổi, gan,… do trong thuốc lá chứa nhiều chất hóa học như benzen và nitrosamin. Các chất này có khả năng gây ra biến đổi gen. Bên cạnh đó, một số nghiên cứu còn chỉ ra rằng, những chất độc hại trong thuốc lá có thể tiêu diệt các tế bào thần kinh khỏe mạnh.
Thói quên uống rượu bia
Uống quá nhiều bia rượu trong thời gian dài có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như xơ gan, viêm gan, tổn thương thần kinh vĩnh viễn và các bệnh liên quan đến rượu. Các chất độc có trong rượu bia có thể gây mất nước, gây phù hệ thần kinh.
Khi cơ thể mất nước do uống rượu quá nhiều, nồng độ natri và các chất điện giải khác trong máu có thể bị mất cân bằng, gây ra tình trạng mất nước và tác động tiêu cực lên tế bào thần kinh.
Mất ngủ thường xuyên
Mất ngủ thường xuyên có thể làm gia tăng mức độ căng thẳng và stress trong cơ thể, góp phần vào sự tổn thương của dây thần kinh.
Căng thẳng kéo dài có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch, gây ra việc tổn thương tế bào thần kinh và làm suy giảm chức năng của chúng. Vì vậy bạn cần đảm bảo ngủ 6 – 8 tiếng một ngày.
Căng thẳng kéo dài
Căng thẳng có thể là một nguyên nhân khiến tế bào thần kinh bị tổn thương và chết đi. Khi bạn trải qua tình trạng căng thẳng, cơ thể sản xuất một lượng lớn hormone căng thẳng như cortisol và adrenaline. Các hormone này có thể có tác động tiêu cực lên hệ thần kinh.
Sử dụng ma túy
Các loại ma túy như ma túy tổng hợp, ma túy kích thích (như cần sa, cocaine, amphetamines) có khả năng tăng cường hoạt động của chất dẫn truyền thần kinh như dopamine trong não, gây ra cảm giác hưng phấn.
Khi sử dụng chúng thì sẽ gây tổn thương và phá hủy các tế bào thần kinh, làm giảm chức năng não bộ và hệ thống thần kinh khiến hệ thống dây thần kinh dần chết đi.
Cách để bảo vệ “sức khỏe” của nơron thần kinh
Từ những nguyên nhân chính gây nên tình trạng đáng báo động đối với các nơron thần kinh thì bạn cần nghiêm túc thực hiện các biện pháp phòng tránh nhằm bảo vệ sức khỏe cho dây thần kinh của bạn đó gồm là:
- Ngủ đủ giấc và tránh thức khuya: Bạn nên hoàn thành các đầu việc trong ngày và đi ngủ trước 10 giờ tối sẽ có lợi cho não bộ của mình.
- Chế độ ăn uống cân bằng, lành mạnh: các loại thực phẩm giàu omega-3 (như cá, hạt chia, hạt lanh), chất chống oxy hóa (trái cây và rau quả tươi), các loại vitamin và khoáng chất (trong các nguồn thực phẩm tự nhiên như rau xanh, trái cây, hạt, và ngũ cốc).sẽ giúp hệ thần kinh của bạn luôn khỏe mạnh.
- Luyện tập thể dục, thể thao đều đặn: Khi tập luyện, cơ thể sẽ sản sinh ra các loại hormone như serotonin, endorphins,… giúp cải thiện tâm trạng, tránh bị stress.Tập luyện định kỳ có thể cải thiện chức năng não bộ, bao gồm khả năng tư duy, ghi nhớ, học tập và xử lý thông tin.
- Loại bỏ thói quen hút thuốc lá và uống bia rượu: Để tránh đưa các độc tố vào cơ thể, gây hủy họi hệ thần kinh bạn cần bỏ các thói quen hút thuốc lá thường xuyên và uống rượu bia nếu có.
- Cuối cùng, bạn hãy luôn giữ tinh thần vui vẻ, yêu đời và lạc quan mỗi ngày nhé!
>>>>>Xem thêm: Khái niệm, ý nghĩa, vai trò của bài tiết và cân bằng nội môi
Nơron thần kinh là phần quan trọng nhất của não bộ, khi nơron bị tổn thương cơ thể sẽ có nguy cơ bại liệt hoàn toàn. Hy vọng thông qua bài viết này sẽ giúp bạn có thêm tư liệu để trình bày cấu tạo của nơron thần kinh một cách cụ thể rõ ràng hơn. Nếu có thắc mắc về bài viết trình bày cấu tạo của nơron thần kinh thì hãy để lại nhận xét, Gockhampha.edu.vn.COM.VN sẽ hỗ trợ giải đáp cho bạn!
